ژیژەک و سینەما
و:جەمشید بەهرامی
سلاوی ژیژەک لە دایک بووی ١٩٤٩، فەیلەسووف، تیۆری‌دارێژە،کۆمەڵناس، رەخنەگری
کولتووری و سیاسەتمەدارە. ئەو لە سلۆڤنیا لە شاری لیۆبلیانا لە دایک بووە و
بڕوانامەی دکتۆرای فەلسەفەی لە زانکۆی لیۆبلیانا وەرگرتووە. ئەو لە ساڵی ١٩٩٠دا
وەک بەربژێری سەرۆک کۆماری لە لایەن حیزبی لیبڕاڵ دیموکراتی سلۆڤنیاوە دەستنیشان
کراوە. ژیژەک فەیلەسووف و تیۆری‌دارێژەری رەخنەییە کە بەشی هەرەزۆری بەرهەمەکانی
لە نەریتی فەلسەفەی هێگلی،مارکسیسم و هەروەها دەروونشیکاری لاکانی‌یە. ئەو
چالاکیگەلێکی بەرچاوی لە پانتایی تیۆری سیاسی، تیۆری فیلم و دەروونشیکاری بیرۆکەیی‌دا
هەبووە.
ناوبانگی ژیژەک بۆ زیندوکردنەوەی "دەروونشیکاری لاکان" بۆ خوێندنەوەیەکی نوێ بۆ "فەرهەنگی عامە"یە،ئەو وتارگەلێکی جۆراوجۆری سەبارەت بە بابەتگەلی جۆراوجۆر نووسیوە. تەوەرگەلێک لە وێنەی شەڕی عێراق، بونیادگەرایی، سەرمایەداری و هیچکاک، دەیوید لینچ و هتد. ژیژەک لە وتووێژێکدا لەگەڵ گۆڤارێکی سپانیایی‌دا، بە گاڵتەوە خۆی وەک "ستالینیستێکی لاکانی" رادیکاڵ پێناسە کردووە.
تیۆرییە سینەماییەکانی ژیژەک
ژیژەک وەک تیۆری‌دارێژەرێکی سینەمایی ناسراوە، ئەو لە راڤەی "دەروونشیکاری لاکانی" بۆ پێکهێنانی تیۆریەکی سینەمایی و شێوەیەکی رەخنەیی نوێ کەڵکی وەرگرتووە. بە بڕوای رابێرت ستەم، ئەو لە فیلمە سینەماییەکان بۆ شرۆڤەی روانگەکانی لاکان کەڵکی وەردەگرێت و لە فیلمە سینەماییەکاندا وێنەگەلێک دەدۆزێتەوە کە تەنانەت لە خودی "لاکان"یش باشتر بیرۆکەکانی دەروونشیکارانە شرۆڤە دەکات.
ژیژەک لە فیلمدا، دەپەرژێتە سەر راڤەی حەز و فانتازیای ناهۆشیار، کردەوەی راستەقینە و ئۆبژەی رەسەنی ئایدۆلۆژیا؛ و لەم رێگەیەوە رامانێکی دەروونشیکاری لە پانتایی سینەمادا دەخولقێنێت. لینچ و هیچکاک، دوو فیلمسازی دڵخوازی ژیژەکن کە راڤەی بەرهەمەکانی ئەوان زۆرتر لە فیلمسازانی دیکە جێگای سەرنجی بوون.
ناوبانگی ژیژەک بۆ زیندوکردنەوەی "دەروونشیکاری لاکان" بۆ خوێندنەوەیەکی نوێ بۆ "فەرهەنگی عامە"یە،ئەو وتارگەلێکی جۆراوجۆری سەبارەت بە بابەتگەلی جۆراوجۆر نووسیوە. تەوەرگەلێک لە وێنەی شەڕی عێراق، بونیادگەرایی، سەرمایەداری و هیچکاک، دەیوید لینچ و هتد. ژیژەک لە وتووێژێکدا لەگەڵ گۆڤارێکی سپانیایی‌دا، بە گاڵتەوە خۆی وەک "ستالینیستێکی لاکانی" رادیکاڵ پێناسە کردووە.
تیۆرییە سینەماییەکانی ژیژەک
ژیژەک وەک تیۆری‌دارێژەرێکی سینەمایی ناسراوە، ئەو لە راڤەی "دەروونشیکاری لاکانی" بۆ پێکهێنانی تیۆریەکی سینەمایی و شێوەیەکی رەخنەیی نوێ کەڵکی وەرگرتووە. بە بڕوای رابێرت ستەم، ئەو لە فیلمە سینەماییەکان بۆ شرۆڤەی روانگەکانی لاکان کەڵکی وەردەگرێت و لە فیلمە سینەماییەکاندا وێنەگەلێک دەدۆزێتەوە کە تەنانەت لە خودی "لاکان"یش باشتر بیرۆکەکانی دەروونشیکارانە شرۆڤە دەکات.
ژیژەک لە فیلمدا، دەپەرژێتە سەر راڤەی حەز و فانتازیای ناهۆشیار، کردەوەی راستەقینە و ئۆبژەی رەسەنی ئایدۆلۆژیا؛ و لەم رێگەیەوە رامانێکی دەروونشیکاری لە پانتایی سینەمادا دەخولقێنێت. لینچ و هیچکاک، دوو فیلمسازی دڵخوازی ژیژەکن کە راڤەی بەرهەمەکانی ئەوان زۆرتر لە فیلمسازانی دیکە جێگای سەرنجی بوون.
ژیژەک فەیلەسووف یان رەخنەگری فیلم
لە دوای دەیەی ٦٠ی زایینی‌دا، روانگەگەلی جیاواز و جۆراوجۆری تیۆری فیلم تووشی ئاڵوگۆڕێکی زۆر بوو. سەرهەڵدانی روانگەکانی چەپ و لە لایەکی دیکەشەوە لەبارتر بوونی تیۆرییە کلاسیکەکانی سینەمایی یارمەتیدەر بوون بۆ مانای رەخنە و لێکدانەوەی فیلم، و ئەم چەمکەیان پێگەیاند(بە هۆی هەبوونی تیۆری بەرهەمینەر و ئومانیسمی پێکهاتەگەرایانە). (بۆ درێژەی بابەت لێرە کرتە بکە)
لە دوای دەیەی ٦٠ی زایینی‌دا، روانگەگەلی جیاواز و جۆراوجۆری تیۆری فیلم تووشی ئاڵوگۆڕێکی زۆر بوو. سەرهەڵدانی روانگەکانی چەپ و لە لایەکی دیکەشەوە لەبارتر بوونی تیۆرییە کلاسیکەکانی سینەمایی یارمەتیدەر بوون بۆ مانای رەخنە و لێکدانەوەی فیلم، و ئەم چەمکەیان پێگەیاند(بە هۆی هەبوونی تیۆری بەرهەمینەر و ئومانیسمی پێکهاتەگەرایانە). (بۆ درێژەی بابەت لێرە کرتە بکە)
