۱۳۹۴/۰۶/۰۸

"په‌یڤێک بۆ فواد‌"

"په‌یڤێک بۆ فواد‌"
جه‌مشید به‌هرامی

له‌و کاته‌وه‌ که‌ باڵی بیرم چاوی ترووکاندووه‌‌ تۆ فوادی، فوادی من، فوادی ئه‌و فوادی ئێمه‌... تۆ فوادی، فوادی نێو بیروه‌ری دایکانی من، تۆ فوادی نێو قاپی سه‌ر ره‌فه‌ی ماڵه‌کانی، تۆ فوادی وره‌ و هێز و گوڕی...
تۆ؛ تۆی ئه‌م چیا پچڕ پچڕه‌، تۆی نیشتمانی به‌ سنوور ته‌نراو، تۆی داربه‌ڕووه‌کانی ئه‌م نیشتمانه‌، تۆی وره‌ی چه‌که‌کانی به‌رگری ئه‌م هه‌واره‌، تۆی هه‌نسکه‌ تاقه‌ت پڕووکێنه‌کانی بێ تۆیی که‌ پڕن له‌ تۆ...
تۆ، تۆی ئه‌ستێره‌، تۆی مانگ، تۆی هاوڕێی رێبوارانی هه‌ورازه‌ باڵابه‌رزه‌کان، تۆی چه‌ک له‌ ده‌ست، تۆی ئه‌وین و حه‌زی چراکانی ئاسمانی سه‌ر نیشتمان، تۆی بوخچه‌ گرێدراوه‌کانی قاسپه‌ی که‌وه‌کانی نیشتمان که‌ لێوانلێون له‌ ئه‌وینی تۆ...
تۆ؛ تۆی جووتیار و باران و کۆلکه‌زێڕینه‌، تۆی سمڵ و مێخه‌کبه‌ندی سه‌ر سینگی دایه‌، تۆی وره‌ و ئازاری رێ، تۆی هه‌ڵاڵه‌برمه‌ی کوێستانی نیشتمان، تۆی هه‌موو گوڵه‌کانی نیشتمان که‌ ساڵانێکه‌ ئاوێته‌ن به‌ بۆنی تۆ...
زۆر له‌ مێژه‌ تۆ ده‌ناسم، فواد ده‌ناسم، فواد هاوڕێی هزری منداڵی تا ئێسته‌مه‌، فواد هانده‌ری نێو زیندان و سیاچاڵه‌کانه‌ ئه‌و کاته‌ی دوای ئه‌شکه‌نجه‌ له‌ نێو سلووله‌که‌ت پاڵت به‌ دیواره‌که‌وه‌ داوه‌ و چاو ده‌نووقێنی و ئه‌و ده‌بێته‌ میوانت، دێت و ده‌بێته‌ میوانی خولیای نێو سلووله‌که‌ت، دێت و له‌ ئامێزت ده‌گرێ و ده‌ڵێ خۆڕاگر به‌، خۆڕاگر به‌...  
من فوادم له‌ نێو چرکه‌ چرکی کاتژمێرکه‌ی سه‌ر دیواره‌که‌دا بینی ئه‌و کاته‌ی که‌ گوێم بۆ ته‌قه‌تفه‌نگه‌کانی به‌رگری نێو گونده‌که‌ رائه‌دێرا؛ ئه‌و کاته‌ی قڵپه‌ی گریانی دایه‌ به‌ "ئاخ رۆڵه‌ فواد گیان"ـه‌وه‌ ده‌ستی پێده‌کرد، ئه‌و کاته‌ی که‌ چه‌ک له‌ شانه‌ پرچ درێژه‌که‌ دیاری له‌ فواده‌وه‌ بۆ هێنابووین...
من فوادم له‌ کۆڵانه‌ تاریکه‌کانی بیرمدا دۆزیه‌وه‌ ئه‌و کاته‌ی که‌ په‌یڤێک کوێره‌رێگاکانی بۆم روون ده‌کرده‌وه‌، ئه‌رێ ئه‌و بوو، ئه‌و فواد بوو، به‌ بزه‌یه‌که‌وه‌ وانه‌ی خۆشه‌ویستی وڵاتی پێده‌به‌خشیم...
من فوادم له‌ نێو رۆژنامه‌ و کتێبدا نه‌ناسی، من فوادم به‌ شریخه‌ی چه‌کی باڵابه‌رزه‌ چه‌ک له‌ شانه‌کانی ئه‌م وڵاته‌وه‌ ناسی، من فوادم له‌ بزه‌ی پرچی کچه‌ پێشمه‌رگه‌که‌وه‌ ناسی که‌ باسی فوادی بۆ ده‌کردم، من فوادم به‌ بۆنی سینگی دایکی نیشتمانه‌وه‌ ناسی، کاتێک که‌ بۆ فواد هه‌ڵده‌قرچا...(بۆ خوێندنه‌وه‌ی درێژه‌ی بابه‌ت لێره‌ کرته‌ بکه‌)

۱۳۹۴/۰۵/۲۵

شه‌پۆلی نوێی سینه‌مای فه‌ڕانسه‌

شه‌پۆلی نوێی سینه‌مای فه‌ڕانسه‌
و:جه‌مشید به‌هرامی

ساڵی 1959 بۆ ره‌خنه‌گرانی فیلمی گۆڤاری "کایه‌ دۆ سینه‌ما" له‌ فه‌ڕانسه‌ ساڵێکی پڕ ده‌ستکه‌وت بوو: "فرانسوا ترۆفۆ" وه‌ک باشترین ده‌رهێنه‌ر بۆ ده‌رهێنانی فیلمی "400 زه‌ربه‌(لێدان) " دیاریکرا( "400 زه‌ربه‌(لێدان) " له‌ زمانی فه‌ڕانسه‌ویدا ئاماژه‌یه‌ به‌ گه‌ڕاڵی و رابواردن و خۆش گوزه‌رانی له‌ نێو شاردا).
پێشتر "ترۆفۆ" له‌ وێنه‌ی ره‌خنه‌گرێک به‌ هۆی ره‌خنه‌ توند و راشکاوه‌کانییه‌وه‌ ناسرابوو. ته‌کنیکێکی به‌هێزی سینه‌مایی له‌ فیلمی "چوارسه‌د زه‌ربه‌"دا نه‌ده‌بینرا، هه‌روه‌ها تێیدا له‌ دیکۆره‌ زه‌بلاحه‌کان و ئه‌کته‌ره‌ ناسراوه‌کان که‌ڵک وه‌رنه‌گیرابوو، به‌ڵکوو تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی بریتی بوون له‌: بودجه‌ی که‌م، فیلم هه‌ڵگرتنه‌وه‌ له‌ لۆکه‌یشنی راسته‌قینه‌ -به‌دوور له‌ ستۆدیۆ- که‌ڵک وه‌رگرتن له‌ رووناکی ئاسایی و ئه‌کته‌ره‌ نه‌ناسراوه‌کان.
ره‌خنه‌گرانی گۆڤاری "کایه‌ دۆ سینه‌ما" له‌ ساڵی
1951ـه‌وه‌ رێگه‌یه‌کیان گرتبووه‌ به‌ر که‌ به‌ دژبه‌ری ره‌خنه‌گرانی سینه‌مایی دیکه‌ ده‌ناسرا: به‌رگری له‌ فیلمسازه‌ دانه‌ره‌ ئه‌مریکییه‌کان که‌ ره‌خنه‌گرانی دیکه‌ به‌رهه‌مه‌کانیان به‌ قوتووه‌ کونسێروه‌ هالیوودییه‌کان شوبهاندبوو. گۆڤاری "کایه‌ دۆ سینه‌ما" هه‌روه‌ها به‌رگری له‌ فیلمسازه‌ دانه‌ره‌ فه‌ڕا‌نسه‌ییه‌کان ده‌کرد که‌ سه‌رنجی ره‌خنه‌گرانی سینه‌ماییان به‌ لای خۆیاندا رانه‌کێشابوو، هه‌روه‌ها دژایه‌تییان له‌گه‌ڵ فیلمسازانی کلاسیکی فه‌ڕانسه‌ییدا ده‌کرد. ده‌توانین پوخته‌ی تیۆری ره‌خنه‌گرانی "کایه‌ دۆ سینه‌ما" به‌م شێوه‌یه‌ باس بکه‌ین: له‌ سینه‌مادا –هه‌روه‌ک چیرۆکنووسی، شێوه‌کاری و شێعر- خولقێنه‌ری به‌رهه‌م به‌س یه‌ک که‌سه‌. (بۆ خوێندنه‌وه‌ی درێژه‌ی بابه‌ت لێره‌ کرته‌ بکه‌)