" بلیمەتێک بۆ هەموو سەدەکان "
جەمشید بەهرامی
چاپلین: بۆ ئەوەی کە بۆ یەک چرکە بزە بخەمە سەرلێوی بینەر، خۆم چەندین کاتژمێر گریاوم!!
زیاتر لە 90 ساڵ بە سەر یەکەمین بەرهەمە سینەماییەکانی، هونەرمەندێکدا تێدەپەڕێ کە ئێستەش تەنانەت بۆ منداڵەکانی ئەم سەردەمە ئەو بەرهەمانە گەلێک بەچێژ و نوێیە. بێگومان ئەو هونەرمەندە کەسێکە کە کاتێک باس لە سەرهەڵدانی سینەما و ژانری سینەمای کۆمێدیا دەکرێت،سیمای دێتە بەرچاومان، وایە بلیمەتی سینەما، "چارلی چاپلین"مان دەکەوێتە بیر.
ئەمڕۆ رۆژی شەممە بەرامبەر بە 16ی ئاوریلی 2011، 122هەمین ساڵرۆژی لە دایک بوونی "چارلی چاپلین "، دەرهێنەر،سناریۆنووس و کەڵە پیاوی پانتایی سینەمایە. بە بۆنەی ساڵرۆژی لە دایک بوونی ئەم کەڵە هونەرمەندە چاوێک بە سەر .ژیان و بەرهەمەکانیدا دەخشێنین. (بۆ دریژەی بابەت لێرە کرتە بکە)
دەرهێنەرەکان، مۆسیقادانەرەکان و ئەکتەرگەلی بەرهەمە کۆمێدیاکان لە سەردەمی " هالیوودی کلاسیک " لە سینەمای ئەمریکایە.
" چاپلین " بە راستی کاریگەرترین کەسایەتی سەردەمی سینەمای بێدەنگ(سامێت) بوو کە هاوکات ئەکتەری فیلمەکانی، دەرهێنەری، بەڕێوەبەری و مۆسیقای فلیمەکانی وەئەستۆ بوو.
ئەو 65 ساڵ لە تەمەنی 88 ساڵەی بۆ سینەما تەرخان کرد کە دەستپێکی دەگەڕێتەوە بۆ تەلاری ویکتۆریای بەریتانیا،کە وەک منداڵێکی 5 ساڵە دەستی بە کار کرد.
ساڵێک دوای کۆچی لەگەڵ بنەماڵەکەی، لە بەریتانیاوە بۆ ئەمریکا، چاپلین کە بە هۆی دایکیەوە تامەزرۆی ئەکتەری ببوو، بۆ یەکەم جار لە فیلمی " بۆ بژێوی ژیان " دەوری گێڕا، کە جێگای رەزامەندی بەرێوەبەرانی کۆمپانیای " کی ئیستۆن " نەبوو، بەڵام هەلێکی دیکەیان دا بە چاپلینی لاو. ئەو لە تەمەنی 24 ساڵیدا لە دووهەمین فیلمی‌دا لە ژێر ناوی " بەربەرەکانێی شۆفیری منداڵان " دەوری گێڕا. شێوەی رێگەڕۆشتنی تایبەتی ئەو لەم فیلمەدا و هەروەها لە فیلمی دواتریدا بە ناوی " گێچەڵی نامۆی میبل " بووە جێگای رەزامەندی بینەران و کردیە خۆشەویستی هەموان.
ساڵی 1915 سەرەتای سەردەمی پرۆفشناڵی ئەکتەری " چاپلین "بوو، کە بووە هۆی عەقدی گرێبەستێکی نوێ لەگەل ئیستدیۆکان و دەستپێکی کۆمپانیای فیلمیەکەی. ساڵێک دواتر، چاپلین بە وەرگرتنی بڕی 670 هەزار دۆلار،لە 18 مانگدا، 12 فیلمی کۆمێدیای بۆ کۆمپانی " میۆچال فیلم " بەرهەم هێنا کە ئەم بەرهەمانە کاریگەرترین فیلمە کۆمێدیاکانی مێژووی سینەما دێنە ئەژمار، بەناوبانگترین بەرهەمەکانی ئەم سەردەمە بریتین لە " شەقامی ئارام "، " کاتژمێر یەکی بەیانی "، " کۆنەفرۆشی " .
تەکنیکەکانی تایبەتی فیلمسازی " چارلی چاپلین " ماوەیەکی زۆر بۆ هەموان نەناسراو مایەوە و خۆی قەد لە سەر ئەو تەکنیکانە قسەی نەدەکرد. لە ساڵی 1983،(شەش ساڵ دوای مردنی چاپلین) دیکۆمێنتێکی بەریتانیایی لە ژێر ناوی " چاپلینی نەناسراو " ئاماژەیەکی تەواوی بە سێکانسەکان و هونەری فیلمسازی چاپلین کرد.
یەکێک لەو هۆیانەی کە چاپلین ماوەیەکی زۆرتری بۆ چێ کردنی فیلمەکانی تەرخان دەکرد، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە چاپلین وەسواسێکی زۆری لە هەمبەر رۆڵ گێڕانی ئەکتەرەکانی بوو،و پێداگری لە سەر ئەوە دەکرد کە ئەکتەرەکانی دەبێت ئەوەی کە ئەو چاوەڕوانی دەکات بیخولقێنن.
بەر لە وەدیهاتنی سەردەمی سینامەی ئاخێوەر(ناتق)، " چاپلین " لە ساڵی 1931 فیلمی " رووناکاییەکانی شار " و لە ساڵی 1936 فیلمی " سەردەمی نوێ "،بەرهەم هێنا کە بەدڵنیاییەوە لە بەنرخترین بەرهەمەکانی چاپلین دێنە ئەژمار.
سینمای ئاخێوەر و هاوڕێ لە گەڵ دیالۆگی " چاری چاپلین " بە بەرهەمی ناسراو و شاکاری " دیکتاتۆری مەزن " لە ساڵی 1940 دەستی پێکرد. سەرەڕای ئەوەی کە یەکەم جار کە بینەر دەنگی چاپلینی بیست، لە سێکانسی کۆتایی فیلمی " سەردەمی نوێ "دا بوو کە ئاوازێکی ئاڵۆز لە چاپلین دەبیسترا.
بە لە بەرچاوگرتنی پشکووتنی سەردەمی سینەمای ئاخێوەر(ناتق) لە ساڵەکانی 1930 بە دواوە، چاپلین لە سەر ئەو بڕوایە بوو کە سینەما هونەرێکی پانتۆمایمە و پێداگری لە سەر ئەوە دەکرد کە لەش دەتوانێت زۆرتر لە دەنگ قسەی بۆ کردن هەبێت!.
" چاپلین " بە فیلمی " لایم لایت " لە ساڵی 1972 خەلاتی رێزلینانی ئۆسکاری باشترین مۆسیقای وەرگرت، سەرڕای ئەوەی کە چەند ساڵ بەرسەر بەرهەمهێنانیدا تێدەپەڕێ، بەڵام دوای 30 ساڵ لە لۆسانجلێس‌دا پیشان دەدرا.
" چاپلین " لە ساڵی 1929 لە دوو بەشی باشترین ئەکتر و باشترین دەرهێنەری کۆمێدیا بۆ فیلمی " سیرک " دیاری کرا، بەڵام بەڕێوەبەرانی خەڵاتی رێزلێنانی ئۆسکار بە سڕینەوەی نێوی چاپلین لە دیاریکراوەکاندا، بەس یەک خەلاتی ئۆسکاریان بەخشیە چاپلین.
ئەم ئەکتەرە بە ناوبانگە، لە ساڵی 1972 دووهەمین خەلاتی فەخری ئۆسکاری پێبەخشرا و بۆ یەکەمین جار لە کۆڕی رێزلێناندا ئامادە بوو.
چاپلین بە درێژایی تەمەنی سینەمایی خۆی چەندین خەڵاتی پێبەخشرا بوو کە دەتوانین بەم شێوەیە ئاماژە بە گرنگترینیان بکەین:
- براوەی خەڵاتی رێزلێنانی ئۆسکاری باشترین مۆسیقا بۆ فیلمەی " لام و لایت "1973
- براوەی خەلاتی رێزلێنانی فەخری ئۆسکار لە ساڵی 1972
- دیاریکراوی خەڵاتی رێزلێنانی ئۆسکاری باشترین سیناریۆ بۆ " مۆسیۆ ڤۆردۆ " 1948
- دیاریکراوی خەڵاتی رێزلێنانی ئۆسکاری باشترین سیناریۆ بۆ فیلمی " دیکتاتۆری مەزن "1941
- دیاریکراوی خەڵاتی رێزلێنانی ئۆسکاری باشترین ئەکتەری پیاو بۆ فیلمی " دیکتاتۆری مەزن "1941
- براوەی خەلاتی رێزلێنانی فەخری ئۆسکار بۆ فیلمی " سیرک "1929
- براوەی خەلاتی فەخری لە ئەنجومەنی دەرهێنەرانی ئەمریکا
- براوەی رووبانی زێوین بۆ باشترین فیلمی بیانی لە ئەنجومەنی رۆژنامەنوسانی فیلمی ئیتالیا بۆ فیلمی " لایم لایت "1953
- براوەی خەلاتی رێزلێنانی شێری زێڕینی فەخری وێنیز 1972
لە سەرکەوتوو ترین بەرهەمەکانی چاپلین دەتوانی ئاماژە بکەین بە " بەرەلا "، " بانک "، " رووناکاییەکانی شار "، " کارگێڕی ئاگر کوژێنەوە "، " شەقامی ئارام "، " ژیانی سەگی "، " کوڕە منداڵەکە "، " ژنی پاریسی "،" سیرک " ، " دیکتاتۆری مەزن "،" مۆسیۆ ڤوردۆ "، "سەردەمی نوێ "، "لایم لایت "، " پاشایەک لە نیۆیۆرک "، و ...
ماڵپەڕی سینەمایی " ئیسکرین " لە راپۆرتێکدا، ئاماژە بە باشترین دەرهێنەرەکانی مێژووی سینەما لە پانتایی سینەمای بێدەنگدا(سامیت) دەکات، کە ناوی " چارلی چاپلین " لە پلەی یەکەمدا دەبینرێت.
بێگومان بەرهەمەکانی چاپلین لەبەر ئەوەی کە هەڵقولاوی هزرێکی پەتی و ئاخەندراو بە رۆحی هونەرەوە بوو نەک دوای ساڵانێک بەڵکوو دوای سەدەیەک هەنووکە لە شاکارەکانی سینەما دێنە ئەژمار و جێی خۆیەتی لەم ۆژی لە دایک بوونی چاپلینەدا بڵێین: چاپلین و بەرهەمەکانی بۆ هەمیشە زیندوون.
لينكەکانی ئەم بابەتە:
